Ang larawan ng pagkapuksa sa lungsod ng Sodoma. | Photo credit: Wikimedia
Ayon sa mga arkeologo, ang lungsod ng Sodoma ay pinaniniwalaan na ang modernong lugar ng Tall el-Hammam ayon sa natuklasan ng arkeologong si Steven Collins. Ang Tall el-Hammam ay isang isang site na matatagpuan sa hilagang-silangan ng Dead Sea sa Jordan.
Ang Tall el-Hammam ay nawasak ng isang airburst event noong Middle Bronze Age II, ayon sa teorya ng egyptologist na si Kenneth Kitchen. Ito ang panahon ng mga patriyarka sa Bibliya at sa gayon ang panahon kung kailan nawasak ang lungsod ng Sodoma sa talaang arkeolohiko.
Isang lungsod ng karumihan
Ang pangunahing pangangatwiran ni Steven Collins tungkol sa pagkakakilanlan ng lungsod ng Sodoma ay ang teksto ng Genesis 13:1-13, na naglalarawan sa itineraryo ni Lot at paglalakbay sa lungsod ng Sodoma bago umalis si Abraham, at sa gayon ay inilalarawan nito ang eksaktong heograpikal na landas na dapat puntahan sa Sodoma, samakatuwid ay nagbibigay ng napakadetalyadong pagkakasunud-sunod ng mga heograpikal na tampok upang matukoy ang lokasyon ng lungsod ng Sodom.
“Mula sa Egipto, pumunta si Abram sa Negev kasama ang asawa niya at dala ang lahat ng ari-arian niya, at sumama rin sa kanila si Lot. Napakayaman na ni Abram, marami na siyang hayop, pilak at ginto. Mula sa Negev, nagpalipat-lipat sila hanggang makabalik sila sa lugar na dati nilang pinagtayuan ng tolda. Ang lugar na ito ay nasa gitna ng Betel at Ai. Dito rin sila unang nagtayo ng altar nang dumating sila sa Canaan. At muling sumamba si Abram sa Panginoon. Si Lot na laging kasama ni Abram saan man siya pumunta ay may sarili ring mga hayop at mga tolda. At dahil marami na ang mga hayop nila at iba pang mga ari-arian, hindi sila maaaring manirahan sa iisang lugar. Ang pastulan ay hindi magkakasya sa kanila. Dahil dito, nag-away-away ang mga tagapagbantay ng mga hayop nila. (Nang panahong iyon, ang mga Cananeo at mga Perezeo ay nakatira sa lupaing iyon.) Kaya sinabi ni Abram kay Lot, “Tayo at ang mga tauhan natin ay hindi dapat mag-away, dahil magkakamag-anak tayo. Ang mabuti pa, maghiwalay na lang tayo dahil marami pang lugar na maaaring lipatan. Ikaw ang mamili kung aling bahagi ng lupain ang pipiliin mo. Kung kakaliwa ka, kakanan ako; kung kakanan ka, kakaliwa naman ako.” Tumanaw si Lot sa paligid at nakita niya na ang kapatagan ng Jordan hanggang sa Zoar ay sagana sa tubig, katulad ng lugar ng Eden at ng lupain ng Egipto. (Nangyari ito noong hindi pa nililipol ng Panginoon ang Sodom at Gomora.) Kaya pinili ni Lot ang buong kapatagan ng Jordan sa silangan. Sa ganoong paraan, naghiwalay sila ni Abram. Si Abram ay nagpaiwan sa Canaan habang si Lot naman ay naroon sa mga lungsod ng kapatagan. Nagtayo si Lot ng mga tolda malapit sa Sodom. Ang mga tao sa Sodom ay talamak na makasalanan. Labis ang pagkakasala nila laban sa Panginoon.”
— Genesis 13:1-13 ASND
Ang pagkapuksa ng maruming lungsod
Ang katibayan ng matinding init ay hindi nangangahulugan sa isang digmaan o lindol. Natukoy nila na ang mga brick ay natunaw sa temperatura na umaabot sa 2,700 Fahrenheit, mas mainit pa kaysa sa isang sumabog na bulkan!
Sa kasagsagan ng pag-aaral ng mga mananaliksik sa Tall el-Hammam sa silangang bahagi ng mababang parte ng Jordan Valley, kanilang natantiya ang ilang naiwang labi ng Bronze Age. Nagulat din sila sa kanilang natuklasan. Kanilang nahinuha na nagkaroon ng matinding pagkawasak sa buong nasasakupang bahagi ng lugar. May mga natagpuan silang limang talampakang makapal na layer ng uling, abo, at tinunaw na brick at palayok sa isang site na tinawag ng mga mananaliksik8 na ‘layer ng pagkawasak’.
Nalilito sa antas ng pagkawasak, ginamit ng mga mananaliksik ang Online Impact Calculator para mag-modelo ng mga sitwasyong akma sa ebidensya. Binibigyang-daan ng calculator ang mga mananaliksik na tantyahin ang maraming detalye ng isang kaganapang epekto sa kosmiko, batay sa mga kilalang kaganapan sa epekto at mga nuclear detonation.
Dahil sa kalituhan ng antas ng pagkawasak, gumamit ang mga mananaliksik ng Online Impact Calculator para mag-modelo ng mga sitwasyong akma sa ebidensiya. Binigyang daan ng kanilang kalkulasyon ang pagtantiya sa maraming detalye ng isang kaganapang may epekto sa kosmiko, batay na rin sa mga kilalang pangyayari na bunga ng mga nuclear detonation.
Ang nakakagimbal na kaganapan sa Tall em-Hammam
(www.tallelhammam.com/Facebook)
Napagpasyahan ng pag-aaral na humigit-kumulang sa 3,600 taon na ang nakalilipas simula nang ang isang nagyeyelong bato sa espasyo na may sukat na 50 metro sa kabuuan ay pumasok sa ating atmosphere habang naglalakbay ng 38,000 mph. Dahil kulang ang bunganga ng crater upang magpahiwatig ng impact, napagpasyahan ng mga mananaliksik na ang asteroid na pumapasok sa atmospera ay nagresulta sa isang napakalaking fireball na sumabog ng halos 2.5 milya sa ibabaw ng lupa. Ang nagresultang pagsabog ay humigit-kumulang sa 1,000 beses na mas malakas pa kaysa sa atomic bomb na ibinagsak sa Hiroshima, Japan noong Agosto 6, 1945 at nagdulot ng malawakang pagkawasak sa rehiyon.
Ang nasabing pangyayari ay nagdulot ng pagkawasak sa lungsod na tinatahanan pa mula noong mga 4,300 BCE. Ang temperatura ng hangin sa buong rehiyon ay tumaas nang higit sa 3,600 degrees Fahrenheit, na nagdulot ng pagliyab sa mga damit at kahoy. Nagsimulang matunaw ang mud bricks at mga palayok, isang bagay na hindi kayang gawin ng isang sumabog na bulkan. Halos masunog ang buong lungsod. Ang pagkasunog ay sinundan ng isang napakalaking shock wave na gumagalaw sa halos 740 mph. Ang itaas na apatnapung talampakan ng isang apat na palapag na palasyo ay tila ginupit at hinipan sa isang kalapit na lambak. Lahat ng 8,000 tao na naninirahan sa lungsod ay napuksa sa nasabing kakaibang kaganapan.
Ang mala-unos na hangin ay naglakbay ng 14 na milya sa libis, na gumuho sa mga pader ng lungsod ng Jerico at sinunog ito hanggang sa lupa.
Ang mga mapangwasak na epekto ng asteroid o nagliliyab na batong-apoy sa lungsod ay napakatindi na halos ang naiwang quartz ay pinong nabasag at ang mga butil ng buhangin na bumubuo sa 725,000 pounds bawat square inch ng presyon ay nagkalat. Naglalaman din ang nasirang layer ng mga microscopic diamonoid na binago mula sa kahoy at mga halaman sa pamamagitan ng mataas na presyon at temperatura ng fireball. Ang mga maliliit na spherules na gawa sa singaw na bakal at buhangin ay nabuo sa humigit-kumulang 2,900 Fahrenheit.
Sa gayong katibayan, nagpapahiwatig lamang ito ng mataas na temperatura kaysa sa mga pinagmumulan ng gawa ng tao o aktibidad ng bulkan. Napagpasyahan ng mga mananaliksik na ang tanging likas na mapagkukunan na maaaring pinangyarihan sa pagkawasak ng lungsod ay isang epekto na nagmula sa labas ng mundo — o bunga ng kosmikong mga bagay kagaya ng asteroid o anumang nagliliyab na maapoy na bato o asupre!
Ang isa pang nakakagimbal na misteryo
Ngunit nag-iwan ito sa mga mananaliksik ng isa pang misteryo. Sa panahon ng sakuna, may humigit-kumulang sa 50,000 katao ang naninirahan sa lugar ng Jordan Valley. Ang buong rehiyon na ito ay tinatahanan dati ng maramihang tao, na patuloy na sumusuporta sa umuunlad na sibilisasyon sa loob ng hindi bababa sa 3,000 taon bago ang naganap na sakuna. Ito ay na-abandona pagkatapos na tumama ang asteroid nang sumunod na 600 taon.
Ayon sa teorya ng ilang nagsaliksik, halos 120 rehiyonal na pamayanan sa loob ng 25-kilometrong radius ang nakaligtas sa impact ngunit inabandona ang ganitong kaisipan. Hindi sinagot ng ulat ang tanong na iyon ngunit pinag-isipan ng mga mananaliksik na ang pagsabog ay maaaring nag-vaporize o nag-splash ng mga nakakalason na antas ng tubig-alat ng Dead Sea sa buong lambak. Matatagpuan sa isang tigang na rehiyon, tinatayang aabutin ng ilang siglo hanggang ang kaunting pag-ulan ay makapaghugas ng sapat na mga deposito ng asin upang payagan ang pagbabalik sa agrikultura.
Tinantiya ng radiocarbon dating ang pagkasira sa loob ng 50 taon noong 1650 BCE.
Iminungkahi ng mga mananaliksik na ang ulat ng Bibliya tungkol sa pagkawasak ng Sodoma at Gomorrah ay maaaring resulta ng mga ulat ng nakasaksi sa pag-atake ng asteroid o nagliliyab na mabatong-apoy.
“Maaari na ang isang oral na paglalarawan ng pagkawasak ng lungsod ay posibleng ipinasa sa mga henerasyon hanggang sa ito ay naitala bilang isang kuwento ng Biblikal na Sodoma. Inilalarawan ng Bibliya ang pagkawasak ng isang sentro ng lungsod malapit sa Dead Sea – nahulog ang mga bato at apoy mula sa langit, higit sa isang lungsod ang nawasak, umusbong ang makapal na usok mula sa apoy at namatay ang mga naninirahan sa lungsod.
“Maaaring ito ay isang sinaunang ulat ng mga nakasaksi? Kung gayon, ang pagkasira ng Tall el-Hammam ay maaaring ang pangalawang pinakamatandang pagkasira ng isang human settlement sa pamamagitan ng isang cosmic impact event, pagkatapos ng nayon ng Abu Hureyra sa Syria mga 12,800 taon na ang nakakaraan. Ang mahalaga, maaaring ito ang unang nakasulat na rekord ng gayong kapahamakan na pangyayari,” ang pahayag ng mga mananaliksik.
Latest Posts
- Presidential Debate Highlights: Donald Trump vs. Joe Biden |
- China dams release water, submerging more cities and flooding more streets |
- Terror attack in Dagestan, Russia kills police, priest and destroyed churches and synagogues |
- Why is Jesus an “Archangel”, not God Almighty himself? |
- Terrorist weapon supplier killed in Lebanon strike, Israel reports |
Jason Jeth Newshub 